مقدمه
برای تشخیص عسل تقلبی از عسل طبیعی بهتر است بدانیم : عسل طبیعی به جهت اهمیت بالا که در فرهنگ ملی و دینی ما دارد از دیرباز مورد توجه بوده است و با افزایش جمعیت و تمایل مردم به استفاده از عسل به عنوان یک محصول سالم و طبیعی متاسفانه زمینه تقلب در آن نیز افزایش یافته است به نحوی که مردم اغلب در خرید عسل دچار شک و تردید هستند و تشخیص عسل طبیعی و تقلبی به یکی از پیچیده ترین و سخت ترین بخش خریدهای روزانه تبدیل شده است و متاسفانه یک سری نظرات به ظاهر کارشناسی توسط برخی افراد و منابع غیر تخصصی باعث آشفته شدن بازار عسل شده است.
عسل تقلبی که به نام های عسل دیگی و عسل دست ساز نیز شناخته می شود، فرآورده زنبور عسل نیست، بلکه در یک سری کارگاه های غیرمجاز و اغلب غیر بهداشتی تهیه می شود. در تهیه این نوع محصول اغلب شربت ذرت، ملاس چغندر، مقداری عسل های تغذیه ای بی کیفیت و اسانس مصنوعی عسل استفاده می شود.
به لحاظ علمی و کیفی این محصول عسل نیست. اما توسط متقلبان تحت عناوین عسل طبیعی و یا عسل دارویی مناطق مختلف و با قیمت های پایین به فروش می رسد. متاسفانه برخی از این شبه عسل ها دارای تمامی مجوزهای لازم اعم از پروانه های بهداشتی و نشان استاندارد بر روی برچسب محصول بوده و به صورت گسترده در فروشگاه ها و هایپر مارکت ها ی سطح شهر ها و یا توسط دوره گردها با تخفیف های غیر معقول و قیمت های پایین به فروش می رسند. این محصول ارزش تغذیه ای و دارویی عسل را نداشته و به جهت دارا بودن رنگ و اسانس های مصنوعی و ترکیبات سمی همچون هیدروکسی متیل فورفورال حتی می تواند سلامتی را به خطر بیندازد.
خواص و ارزش دارویی عسل وابسته به شهد گیاه و فرآوری زنبورعسل است. منشا بیشتر ترکیبات موثر از جمله مواد آنتی اکسیدان، ویتامین ها، پلی فنول ها و فلاونوئید ها ، اسیدهای آلی و عناصر معدنی، شهد گیاه است. و ازآن جایی که عسل های تقلبی فاقد این مواد و ترکیبات هستند، می توان با اطمینان گفت کیفیت و خواص دارویی عسل های طبیعی را ندارند.
رنگ عسل های تقلبی اغلب روشن است. به همین خاطر بعضی اوقات با اضافه کردن رنگ های مصنوعی مانند تارتارازین، تلاش می کنند تا رنگ آن را به قهوه ای و عسلی نزدیک نمایند که خطرات زیادی برای سلامتی عمومی بدن دارد . در اغلب موارد عسل های تقلبی حاوی اسانس های مصنوعی با طعم عسل هستند که طعم بوی عسل را دارا هستند و در اغلب موارد مصرف کنندگان دچار اشتباه می شوند.
از آنجایی که در تولید عسل تقلبی ، زنبور عسل هیچ دخالتی نداشته و عموما در کارگاه های غیر مجاز و گاه غیر بهداشتی تولید می شود در واقع نمی توان نام آن را عسل گذاشت. بلکه یک ترکیب شیمیایی شیرین و شبیه به عسل است که توسط عده ای متقلب و سودجو تولید شده است. برای تولید این محصول و شبیه سازی آن به عسل طبیعی ، به لحاظ قوام و رنگ، ترکیبات قندی اعم از شربت فروکتوز و ملاس چغندر قند را حرارت می دهند که ممکن است باعث تولید ماده سرطان زای هیدروکسی متیل فورفورال HMF شود. در برخی از گزارش های آزمایشگاهی از نمونه های عسل تقلبی میزان HMF تا 1328 میلی گرم بر کیلوگرم اندازه گیری شده یعنی چیزی حدود 35 برابر از حد مجاز عسل طبیعی بر اساس استاندارد عسل ایران.
از دیگر نگرانی های تولید و عرضه ی عسل تقلبی می توان به استفاده از رنگ ها و اسانس های مصنوعی که برای سلامت مضر هستند اشاره نمود. متاسفانه عرضه بسیار زیاد این محصول خطرناک در فروشگاه ها و هایپرمارکت ها با قیمت های پایین و تخفیف های بسیار بالا باعث شده است که عسل طبیعی زنبورداران کشور به فروش نرسد و بدین جهت گاها زنبورداران متحمل ضررهای بسیار زیادی شده اند.
روش های تشخیص عسل تقلبی در اینترنت و سایت های خبری بیشماری ارائه شده است که هیچ کدام از این روشها جامع و کامل نبوده و مصرف کننده را به نحوه اصولی و علمی درخرید عسل رهنمون نمی کند. به طور مثال:
- تست عسل طبیعی از عسل تقلبی با کبریت و آتش گرفتن عسل
- ریختن عسل داخل آب سرد و بررسی نحوه حل شدن آن در آب
- مالیدن عسل روی نان
- تشخیص عسل تقلبی از طبیعی با زرده تخم مرغ
- ریختن عسل در درون آب و تشکیل شش ضلعی
- ریختن عسل روی ناخن و خاک
- جذب شدن مورچه به عسل تقلبی
و ده ها روش خلاقانه غیرتخصصی دیگر که هیچ کدام از آنها به هیچ وجه مبنای علمی ندارد اما متاسفانه توسط یک سری افراد سودجو و در ادامه افراد ناآگاه انتشار می یابند.
به دلیل تنوع بالای عسل های ایران به لحاظ رنگ و بو، تشخیص عسل بر این اساس نیز برای اغلب مصرف کنندگان کار دشواری است و نمی شود عنوان کرد که عسل طبیعی تنها رنگ روشن یا تیره دارند و یا متأسفانه افزودن رنگ های مصنوعی و یا اسانس عسل در نمونه های تقلبی، تشخیص عسل طبیعی برای عموم مردم بسیار سخت شده است.
اگرچه نمی‌توان منکر تقلبات بازار عسل شد با این وجود، تهیه عسل های با کیفیت و طبیعی اگرچه سخت، اما امکان پذیر است. تنها راه تعیین اصالت و کیفیت عسل در آزمایشگاه‌های تخصصی محصولات زنبور عسل و با انجام آزمونهای فیزیک و شیمیایی و ارگانولوپیک و در ادامه تحلیل و بررسی آن توسط یک کارشناس ارشد امکان پذیر است و معمولاً بررسی این آزمون ها نیازمند تجربه و مهارت بالا و آشنایی با عسل های مناطق مختلف ایران دارد در نتیجه بهترین روش خرید عسل طبیعی برای عموم مردم و مصرف‌کنندگان تهیه عسل از زنبورداران و برندهای معتبر عرضه کننده عسل طبیعی می باشد.
اما پیشنهاد عسل زنبورداران هنگام خرید عسل برای شما مشتریان عزیز این است که
- اول از همه بایستی توجه ویژه ای به محل خرید عسل داشته باشید یعنی اینکه عسلتون رو یا از زنبورداری که آشنایی کامل به صداقت و کیفیت عسل آن را دارید و یا از فروشگاه های تخصصی عرضه مستقیم محصولات زنبور عسل و یا برند های معتبر بسته بندی عسل مثل برند زنبورداران تهیه کنید تا بتونید یه خرید خوب و سالم داشته باشد.
- خرید عسل از دوره گردها و دست فروش ها و یا دلالان عسل که در حاشیه ی جاده های مراکز تفریحی و گردشگری اقدام به عرضه عسل می نمایند به هیچ وجه توصیه نمی شود.
- پرسیدن سوالاتی در زمینه محل تولید عسل، نوع عسل به لحاظ تک گیاه و یا چند گیاه بودن و مدت زمان رس بستن می تواند تا حد زیادی اطلاعات مورد نیاز در زمینه انتخاب عسل را به شما ارائه کند.
- در هنگام خرید عسل سعی کنید عسل های مختلف را به لحاظ طعم و مزه تست کنید و عسل های خوش عطر و دارای رطوبت و طعم مطلوب را انتخاب نمایید
- سوال کردن در مورد خواص دارویی عسل ها از عسل فروش و یا زنبوردار به هیچ وجه اطلاعات علمی صحیحی به شما نمی دهند. به این دلیل که زنبوردار تولید کننده است و متخصص و کارشناس عسل نیست که خواص علمی نوع عسل را به شما ارائه نماید.
- در هنگام خرید عسل از فروشنده بخواهید با صداقت کامل به شما جواب های صریح و شفاف در ارتباط با نوع عسل خریداری شده به لحاظ طبیعی بودن و یا تغذیه شده با شکر ارائه نماید. سوالاتی از قبیل میزان ساکارز، رطوبت و آنزیم های عسل می تواند دانش و تخصصِ عسل فروش را محک بزند و در کنار درخواست برگه آزمون عسل در یک خرید موفق و مؤثر باشد.
سالم باشید 🙂
